(REGION) Jak grzyby po deszczu mnożą się internetowe strony, upowszechniane są albumy z widokami miast i osiedli Pomorza Zachodniego sprzed roku 1945. Sam piszący te słowa opublikował przed kilkoma laty, dwukrotnie, album ze zdjęciami Gryfic od końca XIX wieku po lata czterdzieste XX wieku.
Zafascynowani ikonografią sprzed II wojny światowej byli także organizatorzy jubileuszu 750 lecia nadania Gryficom praw miejskich, którzy w wydanym zbiorze akwareli ukazali przede wszystkim uroki miasta, którego mieszkańcami byli Niemcy.
Z kolei, w tym czasie, Gryficki Dom Kultury zamiast swojej siedziby w wydanym folderze pokazał nieistniejący dziś ratusz miejski z roku 1826, na fundamentach którego usadowiła się gryficka placówka kultury. Wolniej natomiast przywraca się obrazy nie tylko Gryfic, ale całego Pomorza po II wojnie światowej - szczególnie z lat po odgruzowaniu go ze zniszczeń wojennych.
Lukę w tym zakresie wypełnia ostatnio wydana publikacja znanego badacza dziejów Pomorza Zachodniego prof. dra hab. Tadeusza Białeckiego „Pomorze Zachodnie w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. w fotografii”.
Jest to publikacja albumowa, w której umieszczonych zostało 424 fotografii czarno-białych, wyłuskanych z peregrynacji jego autora, Tadeusza Białeckiego, w latach 1956 - 1962 po miejscowościach Pomorza Zachodniego. Z nich powstał portret Pomorza Zachodniego kilkanaście lat po włączeniu go w nowe granice kraju.
Znalazły się w albumie widoki z takich miejscowości, jak Barlinek, Cedynia, Chojna, Choszczno, Czelin, Dobra Nowogardzka, Dyszno, Golenice, Goleniów, Gryfice, Gryfino, Kamień Pom., Kołbacz, Kołobrzeg, Kostrzyn, Koszalin, Lipiany, Łobez, Morzyca, Myślibórz, Nowe Warpno, Nowogard, Pęzino, Płoty, Police, Pyrzyce, Recz, Rosiny, Rościn, Równo, Santok, Stargard, Starogard Łob., Szczecin, Świnoujście, Trzcińsko Zdrój, Trzebiatów, Trzęsacz, Trzygłów, Wełtyń, Wolin, Żuków.
Zdjęcia zawarte w albumie, głównie ośrodków miejskich, w większości pozbawione są widoku postaci ludzkich. Obiektyw aparatu fotograficznego kierował autor głównie na budowle, które zniszczone zostały działaniami wojennymi, na szczęście nie padły pod oskardami murarskimi w czasie odgruzowywania miast i osiedli.
Mamy zatem w albumie zdjęcia fragmentów rynków - wizytówek miast - z ruinami zabytkowych kamieniczek. Jest też seria zdjęć ukazujących najważniejsze budowle w miastach: kamienice z liszajami tynków i o konstrukcji ryglowej, fragmenty murów miejskich, zdewastowane zamki, zniszczone kościoły, puste kwartały ulic - na jednym z nich widoczna jest pasąca się krowa (Pyrzyce), grodziska (Golenice, Trzygłów).
W omawianym albumie są też zdjęcia z fragmentami kościoła usytuowanego na klifie w Trzęsaczu, wokół którego można było wówczas swobodnie spacerować, bądź iść biegnącą obok niego ścieżką w kierunku Rewala.
W sumie, zgromadzone w albumie zdjęcia dają obraz wyglądu pomorskich miejscowości, głównie miast, ze znacznymi śladami minionej wojny. Wszystkie zebrane w albumie fotografie spaja czas - koniec lat pięćdziesiątych i pierwsze lata sześćdziesiąte ubiegłego wieku, w których miasta pomorskie zostały już uprzątnięte z gruzów i tylko gdzieniegdzie dostrzec w nich można było kiełkujące nowe budownictwo (głównie w Koszalinie i Szczecinie).
Publikacja albumowa prof. Białeckiego może zainteresować wielu dzisiejszych mieszkańców grodów pomorskich, którzy utrwalone na kliszach fotograficznych miejsca znają z autopsji.
Jednak dzisiaj, w roku 2013, wiele miejsc uwidocznionych na fotografiach sprzed pół wieku może sprawić nie lada kłopot w ich rozpoznaniu. Przekonał się o tym sam autor zdjęć, z którym trudno nam było skonfrontować jedną z fotografii Gryfic z roku 1956 (str. 53, zdjęcie 62) ze stanem dzisiejszym tego miejsca.
Wielu zapewne sięgnie po album fotograficzny z miastami pomorskimi Tadeusza Białeckiego, gdyż trudno chyba znaleźć między nami takiego, któremu by niedaleka przeszłość swego miejsca zamieszkania była obojętna i kto nie żyje wyłącznie dobą dzisiejszą. W wędrówce w niedaleką przeszłość Pomorza Zachodniego pomoże w prezentowanej publikacji wstęp Pawła Migdalskiego, także bogaty w treść biogram „Profesor Tadeusz Białecki w przestrzeni Pomorza Zachodniego” pióra prof. Kazimierza Kozłowskiego oraz Eryka Krasuckiego „Od Ziemi ojców do ojczyzny - pierwsze lata polskiego Pomorza Zachodniego”.
Ta pożyteczna publikacja współfinansowana jest ze środków budżetu Województwa Zachodniopomorskiego oraz Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania. W jej rozpowszechnianiu wśród dzisiejszych Pomorzan pomagają organizowane wernisaże wystaw fotograficznych w Chojnie, Stargardzie oraz w Kamieniu Pomorskim (9 listopada br.).
Antoni Cieśliński
