Runowo, to wieś znajdująca się około 4 km na północny-zachód od Węgorzyna (ok. 340 mieszk.), położona nad Reską Węgorzą, przy zbiegu dróg z Chwarstna i Winnik, po zach. stronie drogi Węgorzyno - Resko.
Na uwagę zasługuje tu późnogotycki kościół pod wezwaniem św. Tomasza Apostoła. Świątynia, zbudowana z kamienia, przebudowana została w 1860 r. Wkomponowana jest w uroczy skrawek zieleni, otoczona wysokimi drzewami, co sprawia, że ma się wrażenie, iż chronią one świątynię swoimi konarami. Do kościoła prowadzi alejka, przy zadbanym trawniku. Po drodze znajduje się grota, a w niej figurka Matki Boskiej. To sprawia, że miejscem sacrum nie jest jedynie wnętrze kościoła, lecz i jego otoczenie.
Wschodni szczyt kościoła został ozdobiony sześcioma ostrołukowymi blendami w XIX w. Neogotycka wieża pochodzi z 1882 r. z cegły glazurowanej. Kościół jest obiektem zabytkowym o numerze rejestracyjnym 213 z 19.12.1956 r.
Obiekt jest interesujący nie tylko ze względu na swoją architekturę, nadającą bryle strzelistość i lekkość. Na równie dużą uwagę zasługuje renesansowe wyposażenie świątyni z XVII w.: chrzcielnica, stalle, ambona oraz dwa lichtarze z XVI w. W 1604 r. w kościele ustawiono renesansową ambonę i chrzcielnicę sygnowaną przez artystę B. Predelle. W XVIII wieku zbudowano barokowy ołtarz.
W małych okienkach znajdują się witraże z herbami.
Uważny obserwator dostrzeże w płycinach stalli 4 herby, w tym herb rodu von Rhode – dawnych właścicieli wsi.
Po wyjściu z kościoła warto udać się na południe, gdzie położony jest park dworski krajobrazowy ze starodrzewem, gdzie rosną m.in. dęby o obw. do 510 cm. Zarówno park dworski jak i ruina dworu są wpisane w rejestr zabytków (nr rej. 195 i nr rej. 507).
Runowo w II połowie XIII w. było lennem Wedlów, jednak pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1333. W 1388 Wedlowie władali wsiami: Łagiewniki, Mielno, Runowo, Sielsko, Zwierzynek.
Wedlowie stracili wieś, by odzyskać ją dopiero w 1750 roku
W 1817 roku Runowo wraz z Chwarstnem, Cieszynem, Mielnem, Sielskiem, Trzebawiem, Zwierzynkiem włączono z powiatu stargardzkiego do powiatu reskiego.
Duże zmiany nastąpiły po roku 1859, gdy to zbudowano linię kolejową Stargard Szczeciński - Gdańsk i w 1873 Runowo - Szczecinek, podnosząc ją do rangi stacji węzłowej 2,5 km na północny-zachód od Węgorzyna. Wówczas uruchomiono również mleczarnię. Z tamtego okresu zachowały się zabytkowe obiekty infrastruktury kolejowej: budynki stacyjne, lokomotywownia wraz z obrotnicą, wieża ciśnień oraz zabudowania mieszkalne kolejarzy.
Pod koniec XIX wieku zbudowano wieżę ciśnień na stacji kolejowej. W 1937 r. zbudowano małą remizę strażacką. W 1945 r. na stacji kolejowej zbudowano obelisk – pomnik Żołnierzy Armii Czerwonej.
W tym samym roku uruchomiono szkołę 4 klasową we wsi, później przeniesiono ją na osiedle przy stacji PKP.
Rosjanie rozebrali jeden tor linii kolejowej Stargard Szczeciński (wówczas Starogród n. Iną) - Runowo Pomorskie (Runów n. Golnicą) -Łobez - Białogard (Białogród). Szyny zostały zdemontowane i wywiezione do ZSRR.
Stację kolejową z rąk władz radzieckich objął 10 maja 1945 Jan Śmiglin z grupą 10 kolejarzy.
Obecnie Runowo Pomorskie, to osiedle mieszkaniowe przynależne do w sołectwa Połchowo (ok. 493 mieszk.), a linia kolejowa łączy Stargard Szczeciński z Koszalinem. Znajduje się tu szkoła podstawowa, kościół przebudowany z dawnego domu pogrzebowego, obrotnica dla lokomotyw i wagonów oraz wieża ciśnień z końca XIX w.
Dziś Runowo i Runowo Pomorskie, to osobne miejscowości, zasługujące jednak na odwiedzenie ze względu na unikalne zabytki. mm
